Povratak u Centar – deset godina od obnove Kulturne stanice Eđšeg u Novom Sadu

Otvaranjem mreže kulturnih stanica, kao jedinstvenog modela kulture u ovom delu Evrope, Novi Sad je uoči godine titule Evropske prestonice kulture dobio nove i obnovljene prostore, u cilju približavanja i uključivanja Novosađana i Novosađanki u kulturni život grada.

Jedan od odličnih primera jeste Kulturna stanica Eđšeg, smeštena u srcu Grbavice, kojoj je sjaj vraćen pre deset godina. Tim povodom, 01. decembra u 19.00 sati, biće otvorena jedinstvena izložba „Povratak u Centar”, u saradnji sa Muzejom Vojvodine, koja će prikazati streljačke spomen-mete pravljene za nekadašnje pobednike streljačkih takmičenja. Publika će imati priliku da uroni u neki drugi svet, da zaplovi istorijom te upozna odličja koja su predstavljala pobednike takmičenja u žanr-scenama povezanim sa streljaštvom i lovom. Izložba će trajati do 12. januara i publika će moći da je pogleda u toku radnog vremena Eđšega, od 10 do 18 časova, saopštio je TOS.

Danas se u Muzeju Vojvodine, u okviru zbirke Istorija fizičke kulture i sporta Vojvodine, čuva kolekcija od 160 spomen-meta Novosadskog građanskog streljačkog društva, a 30 meta iz ove postavke, nakon više od sedam decenija, ponovo se nalazi na mestu za koje su bile napravljene i u kojem su izlagane. Pored ovih odabranih meta, koje ilustruju tematski i istorijski raspon kolekcije, izložena su i dva plakata iz 1893. koja su pozivala na takmičenja u gađanju, kao i puška za precizno gađanje iz sredine 19. veka, najverovatnije korišćena za gađanje na ovom mestu. Među metama se kao posebno značajne za ovu prigodu izdvajaju meta iz 1890. godine, nastala povodom proslave stogodišnjice postojanja Društva i podizanja nove zgrade, i meta iz 1896. godine nastala u čast člana uprave Društva Jozefa Gajgera, na kojoj se nalazi prikaz zgrade koji vrlo verovatno predstavlja tadašnju novu zgradu Streljačkog društva, odnosno današnju zgradu Kulturne stanice Eđšeg.

Nekadašnji velelepni dvorac nalazi se na lokaciji koja je u 19. veku Novosađanima bila poznata kao Šištat. Šištat (Schießstadt, nemački — strelište) je bio sedište Novosadskog građanskog streljačkog društva, i mesto gde su njegovi članovi mogli da praktikuju gađanje u metu iz puške. Kao i Eđšeg danas, pored sportsko-takmičarske, rekreativne uloge, Šištat je građanima služio i za uživanje u društvenim sadržajima – koncertima, balovima, obrazovnim programima.

Nažalost, nakon Drugog svetskog rata i nacionalizacije, ovaj objekat je potpuno zamemaren i to toliko da je krajem 20. veka bio potpuno devastiran. Do obnove je došlo 2012. godine, a postankom kulturnom stanicom Eđšeg je vratio reputaciju popularnog mesta za okupljenje u gradu te je tako od 2018. godine tamo realizovano više 1700 događaja, predstavilo se preko 25 hiljada umetnika, dok je programe pratilo gotovo 100 hiljada posetilaca.

Kulturne stanice prepoznate su kao inovativan i autentičan kulturni model koji bi mogao da se primenjuje u drugim gradovima širom Srbije. Za vrlo kratko vreme, kultura je stigla do najudaljenijih delova grada, što se vidi upravo kroz kulturne stanice u Bukovcu, Rumenki, na Klisi. Na taj način, kroz decentralizaciju kulture, svaki sugrađanin je uključen u kreiranje nove kulturne slike grada što je od izuzetnog značaja za Evropsku prestonicu kulture. Upravo su kulturne stanice novi mostovi kulture koji povezuju i uključuju građane, umetnike, organizacije i ustanove kulture stvarajući, kroz nove navike, novu publiku i novu sliku kulture grada.