Kulturna baština na teritoriji Kosmeta svakodnevno ugrožena

Ministarstvo kulture Vlade Republike Srbije saopštilo je, povodom sećanja na 17. mart 2004. godine i pogrom nad Srbima na Kosovu i Metohiji, da je i danas, nakon 19 godina, kulturna baština na teritoriji Kosmeta svakodnevno ugrožena skrnavljenjem, uništavanjem i falsifikovanjem, kao i da je na delu kontinuirana zloupotreba srpskog kulturnog i crkvenog nasleđa.

U saopštenju se naglašava da domaća i svetska javnost ne sme da zaboravi da su pre 19 godina, ugrožavanjem ljudskih prava srpskog i drugog nealbanskog stanovništva na Kosovu i Metohiji, paljene crkve i manastiri, skrnavljena groblja i kulturna baština, koji su simbol postojanja i trajanja srpskog naroda na teritoriji koju naseljava vekovima.

U martovskom nasilju proterano je više od 4.000 Srba, potpuno je uništeno ili oštećeno 35 srpskih crkava i manastira, od kojih polovinu čine zaštićeni spomenici kulture, među njima su i manastir Devič, manastir Svetih arhangela u Prizrenu, Crkva Bogorodice Ljeviške i Crkva Svetog Đorđa u Prizrenu, Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Đakovici.

Nestalo je ili uništeno više od deset hiljada fresaka, ikona, putira, odeždi, kao i crkvenih knjiga venčanih i krštenih. U Crkvi Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, zapaljenoj iznutra, oskrnavljen je oltarski prostor, Časna trpeza razbijena, a njen živopis od neprocenjive vrednosti, među kojima su freske iz 13. veka, oštećen. 

Ministarstvo podseća na to da su 2006. godine, zbog nestabilne bezbednosne situacije i stalnog ugrožavanja, manastiri Gračanica, Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i Crkva Bogorodice Ljeviške upisani na Listu svetske baštine u opasnosti, na kojoj se nalaze do današnjih dana.

Takođe, međunarodna organizacija „Evropa nostra” svrstala je manastir Visoki Dečani na prvo mesto na listi od sedam najugroženijih spomenika kulture u Evropi za 2021. godinu.

Istovremeno, izgradnja puta, od strane vlasti u Prištini, neposredno uz manastir Visoki Dečani, direktno ugrožava ovu zadužbinu kralja Stefana Dečanskog iz 14. veka, koja uživa status svetske kulturne baštine. Ideja da neposredno pored pravoslavnog hrama prolazi saobraćajna magistrala suprotna je svim standardima zaštite spomenika pod okriljem Uneska.

Paralelno sa izgradnjom puta predstavnici lokalne samouprave odbijaju da implementiraju čak i odluku privremenih institucija u Prištini da se manastiru Visoki Dečani vrate 24 hektara zemlje.

Ovi primeri, kao i gotovo svakodnevno ugrožavanje, nasilni, vandalski i anticivilizacijski odnos prema srpskom kulturnom i crkvenom nasleđu, koje je deo baštine čovečanstva, i njegova uporna zloupotreba u dnevnopolitičke svrhe od strane Prištine, pokazuje da već decenijama na Kosovu i Metohiji postoji namera da se srpsko kulturno nasleđe izbriše ili utopi u takozvano kulturno nasleđa Kosova, falsifikovanjem prošlosti i zanemarivanjem istorijskih činjenica.

Česti primeri da se srpsko nasleđe na Kosmetu pripiše albanskom ili „kosovskom” kulturnom nasleđu samo su decenijski pokušaji falsifikovanja istorije.

To potvrđuju zahtevi koji dolaze iz Prištine za takozvano „vraćanje artefakata”, što je samo jedna u nizu zloupotreba kulturne baštine i pokušaj obmanjivanja javnosti sa isključivim ciljem promocije jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova i Metohije i fabrikovanja lažnog legitimiteta navodnih institucija.

Republika Srbija i Ministarstvo kulture ne odustaju od borbe za istinu i u skladu sa istorijskim činjenicama, pravnim normama i dobrim običajima civilizovanog sveta, svim raspoloživim sredstvima i dalje ćemo odgovarati i braniti kulturno nasleđe na Kosovu i Metohiji od svih nasrtaja.

Istovremeno, apelujemo na sve međunarodne organizacije koje se zalažu za zaštitu kulturnog nasleđa da sa velikom pažnjom i u skladu sa istorijskim činjenicama, međunarodnim pravom i stručnim kriterijumima doprinesu očuvanju kulturne baštine na Kosovu i Metohiji.